Een groene inrichting van speelplaatsen is een manier om het klimaatprobleem aan te pakken. Een speelplaats omvormen tot een groene oase betekent dat ze zo weinig mogelijk bebouwd en verhard is, en dat er groene elementen aangeplant zijn zoals grasvelden, hagen en bomen. In zo’n omgeving hebben kinderen minder last van de hitte. Regenwater infiltreert in de bodem, en een groene speelplaats levert bovendien extra speelplezier op.
Wat was de belangrijkste motivatie om jullie speelplaats te vergroenen en ontharden?
Het zit voor een stuk in onze schoolvisie: we werken heel veel buiten met de kinderen en doen niet enkel activiteiten binnen, in de klaslokalen. De speelplaats is dus niet enkel een plek om te spelen, maar ook een plek om te leren en te ervaren.
Hoe hebben jullie gezorgd voor betrokkenheid van leerlingen, leerkrachten en ouders?
We hebben een ‘schoolparlement’, met een vertegenwoordiger uit elke klas. Die komen één keer per maand samen en mogen pluimen geven over de schoolwerking, maar ook ideeën opperen of problemen aankaarten. Daar hebben we toen gevraagd wat de noden zijn, en wat de kinderen zelf graag zouden hebben. Daar kwam heel wat uit, zoals een glijbaan, speelheuvel, zandbak en klimboom. De leerlingen hebben dus mee beslist hoe de speelplaats er zou uitzien. Ze hebben vooraf tekeningen en collages gemaakt op een plattegrond.
Zijn jullie tijdens de planning of uitvoering op uitdagingen gebotst?
Tijdens klusdagen en schoolvakanties zijn ouders komen helpen om bijvoorbeeld onze speelheuvel aan te leggen. Die heuvel is snel stukgegaan. Kinderen maakten er kuilen in, en doordat het veel regende is hij helemaal in elkaar gevallen. We hebben de heuvel dus opnieuw moeten aanleggen én aanplanten. De beplanting zorgt voor de stevigheid. De eerste twee jaren na de aanleg was het ook zeer heet in de zomervakantie. Een deel van de beplanting is toen ook stukgegaan.
Welke keuzes hebben jullie gemaakt op het vlak van inrichting en beplanting?
Voor de inrichting hebben we rekening gehouden met de wensen van de kinderen. Verder kozen we voor inheemse planten. Achteraan hebben we kleine fruitboompjes en -hagen gezet. Nu kopen we ons fruit nog één keer per week bij de bioboer, maar het is de bedoeling om op termijn zelf een dag per week te kunnen plukken in het seizoen. Het zou fijn zijn als de kinderen hun eigen fruit kunnen oogsten. We hebben ook een moestuintje, en daar hebben we bijvoorbeeld al eens aardappelen gezet, waarna we samen frietjes hebben gebakken. Met onze pompoenen is het dit jaar helaas niet gelukt, door de vele slakken.
Met wie hebben jullie samengewerkt voor het ontwerp en de aanleg?
Bij de start van het project hebben we een externe partner in de arm genomen om een ontwerp te maken. Samen met hem hebben we een werkrooster opgesteld, om te zien welke hulp we nodig zouden hebben op welk moment. Timmeren kunnen de meeste ouders wel, maar zagen of meten kan niet iedereen. We hebben een werklijst gemaakt en aan ouders gevraagd welke taken ze wilden opnemen. De leerkrachten werden ook steeds betrokken. Voor de aanplantingen hebben we bovendien samengewerkt met de provincie. De provincie Vlaams-Brabant heeft een project rond natuur op school en groene speelplaatsen, en is samen met de kinderen en ouders de beplanting komen zetten. Verder hadden we geen subsidies.
En nog een leuk weetje: ook de boomhut is gebouwd met de hulp van ouders. We hebben enkele bomen moeten rooien, maar dat hout is hergebruikt voor de boomhut.
Hoelang heeft het project in totaal geduurd, van het eerste idee tot de speelplaats zoals ze nu is?
Toch zo’n vier à vijf jaar. We zijn meteen gestart na de bouw van de nieuwe school, maar je realiseert zoiets natuurlijk niet in één dag. Je moet eerst de kinderen bevragen, ouders betrekken, plannen maken, … . Voor je effectief start, heb je al een hele weg afgelegd.
Zijn er plannen om de vergroening nog verder uit te breiden?
We hebben vorig jaar nog twee bomen aangeplant en een stuk haag, om de bomen die weggehaald zijn te compenseren. We hebben een haag aan de kant van de parking gezet, omdat er vrij veel straatlawaai was. De haag kan het geluid van de straat dus een beetje dempen. De bomen zorgen voor schaduw in de zomermaanden. In de winter hebben we een hele warme speelplaats, omdat de takken zorgen voor beschutting. In de zomer zorgen de bomen dan weer voor verfrissing, als een soort van natuurlijke parasol.
Wat zeker nog op de planning staat, is de verdere uitbouw van onze moestuinwerking. Die moestuin willen we nog meer koppelen aan kookactiviteiten.
Hoe zit het met het dagelijkse onderhoud? Hoe organiseren jullie dat?
Met de kinderen werken we sowieso buiten op vrijdagnamiddag. Leefgroepen 2 en 3 gaan regelmatig buiten onkruid wieden of takjes snoeien met kleine snoeischaartjes. We hebben ook enkele vaste klusdagen, en dan vragen we of er ouders kunnen komen helpen met snoeien, eens met de bosmaaier langskomen, de compostbak overzetten in de andere bak, … . We bekijken ook of het mogelijk is om enkele ouders of grootouders en kinderen af en toe te laten samenwerken op vrijdagnamiddag. Zo hadden we een opa die regelmatig langskwam, maar zijn kleinkind gaat intussen naar de middelbare school. Kandidaten zijn dus zeker welkom!
Merken jullie veranderingen in het gedrag van de leerlingen, of in de manier waarop ze met elkaar omgaan of spelen sinds de vergroening?
Omdat onze speelplaats zo uitdagend is, merken we dat er minder conflicten zijn. Kinderen hebben meer ruimte en raken hun energie beter kwijt. Het heeft impact op hun welzijn en sociale interacties, maar ook op hun creativiteit. We hebben achteraan enkele bomen laten staan, daartegen kunnen ze met takken bouwen. Het is leuk om te zien welke boomhutten ze zelf realiseren, of hoe ze met takken gangen maken waar ze door kruipen. Op vrijdag worden de takken en stenen telkens terug op hun vaste plek gezet. Op dit moment hebben de kinderen bijvoorbeeld een winkel ingericht, en zijn ze kastanjes aan het verkopen. Er ontstaat spontaan spel.
Hoe waren de reacties van ouders?
Wie zich bij ons op school goed wil voelen, moet natuurlijk wel een beetje van het principe zijn dat je je kind niet met kleren naar school stuurt die niet vuil mogen worden. Er mag gespeeld worden. Alle kinderen hebben laarzen op school, en de jongste kleuters hebben hier allemaal een regenpakje. Dat is echt nodig, want de kleintjes lopen meteen de plassen in. We maken hier dan ook tijd om die regenpakjes aan en uit te doen, en te laten drogen.
Wat hopen jullie dat leerlingen leren of onthouden van hun groene speelplaats?
Vooral het plezier van buiten spelen, maar ook de verbinding met en het respect voor de natuur.
Hebben jullie tips voor andere scholen die hiermee aan de slag willen?
Stem eerst heel goed af met je begeleiders en het schoolteam. Wat willen zij? Toezicht op de speelplaats wordt bijvoorbeeld een specifieke klus, want je hebt veel verschillende hoekjes. Ouders betrekken is ook cruciaal, want je kan het niet alleen. En verder is het belangrijk om altijd vanuit de kinderen zelf te vertrekken.
Denk vooraf ook na over duurzaamheid op lange termijn. Heel wat doelen uit het leerplan kan je eraan koppelen, van wereldoriëntatie en samenspel tot beroepen die erbij komen kijken en creativiteit.
